Αθλητική ανορεξία.Ο αθλητισμός αν δεν προσέξουμε, οδηγεί τις έφηβες σε ανορεξία!

Πολλές φορές ένα νέο κορίτσι που γίνεται γυναίκα, έχει υπερβολικές αξιώσεις από τον εαυτό του. Τόσες που μπορούν μια σαραντάρα να την κάνουν να πονοκεφαλιάσει. Άγχος επίδοσης και άγνωστες ορμόνες που εγκαθίστανται επιθετικά στον οργανισμό, δημιουργούν ξεσπάσματα, παρορμητισμό, αλλοίωση της κρίσης κι άλλοτε μια αίσθηση παντοδυναμίας χωρίς να αποκλείεται και μια αδικαιολόγητη αίσθηση μειονεξίας! Όταν όλα αυτά κυριεύουν τις λειτουργίες ενός σώματος και ταυτόχρονα αυτό το σώμα αγωνίζεται να διακριθεί στον πρωταθλητισμό, πολλές φορές προκύπτουν αποτελέσματα που μπορεί να είναι ανεξέλεγκτα.

Το γυναικείο σώμα διαφέρει από το ανδρικό κι έχει άλλες  απαιτήσεις στην άσκηση και την διατροφή Στο γυναικείο κορμί, οι πνεύμονες είναι πιο ντελικάτοι από εκείνους των ανδρών λόγω του μικρότερου μεγέθους τους. Οι γυναίκες, έχουν μικρότερη καρδιά, και μεγαλύτερο ποσοστό λιπώδους και μυικής μάζας. Έχουν πιο στενούς ώμους από το άλλο φύλο και το ύψος τους είναι επίσης μικρότερο. Δεν πρέπει βέβαια να αγνοήσουμε και τα πλεονεκτήματα των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες. Οι γυναίκες έχουν βραχύτερα άκρα και καλύτερη ισορροπία. Το γυναικείο σώμα έχει απαιτήσεις γιατί προετοιμάζεται για τον μητρικό του ρόλο. Άρα η ρύθμιση και η διατήρηση των ορμονών του μέσω της άσκησης και της διατροφής, είναι πάρα πολύ σημαντική. Στις μέρες μας όμως, ικανά και αξιόλογα κορίτσια με πλούσιο δυναμικό, εξαντλούνται σε μια υπερπροσπάθεια πρωταθλητισμού που κατακερματίζει τις δυνάμεις τους, οδηγώντας τα στην αθλητική ανορεξία. Η επιστήμη ολοένα και περισσότερο συζητά και αναλύει το σύγχρονο και ανησυχητικό φαινόμενο της τριάδας της αθλήτριας

Η ΤΡΙΑΔΑ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΡΙΑΣ.

Για πρώτη φορά, ο όρος η τριάδα της αθλήτριας, χρησιμοποιήθηκε τον Ιούνιο του 1992 από το Αμερικανικό Κολλέγιο της Αθλητιατρικής {American College of Sports Medicine}. Πρόκειται για τρεις διαταραχές που επιβαρύνουν την υγεία της αθλήτριας, βάζοντας την σε προβλέψιμους και ανεξέλεγκτους κινδύνους.  Η πρώτη διαταραχή αφορά τη λήψη τροφής, η δεύτερη την αμηνόρροια (απουσία περιόδου) και η τρίτη την απώλεια της οστικής μάζας, με αποτέλεσμα την οστεοπόρωση. Η τριάδα της έφηβης αθλήτριας, ή αλλιώς female athlete triad αφορά τις αθλήτριες που ασχολούνται με την ενόργανη, το χορό, το καλλιτεχνικό πατινάζ αλλά και αθλήτριες με πολύ έντονη φυσική άσκηση όπως αυτές που ασχολούνται με την κατάδυση, την πετοσφαίριση, το στίβο κ.α.

Η αθλητική ανορεξία δείχνει μια προτίμηση, σε νεαρές και έφηβες αθλήτριες με καλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, με οικογενειακό ιστορικό διατροφικών διαταραχών. Αυτού του τύπου η ανορεξία, προκαλεί κούραση, μειωμένη απόδοση, χαμηλή ανοσοποιητική αντίσταση και έλλειψη συγκέντρωσης. Υπάρχουν όμως, ακόμη πιο ανησυχητικές επιπτώσεις. Οι διαταραχές στη λήψη τροφής οι οποίες πλέον αποτελούν χρόνια νοσήματα. Επιδρούν στον οργανισμό τόσο διαβρωτικά, ώστε μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχοκοινωνικές διαταραχές, στην κατάθλιψη, στη χρήση ουσιών, ακόμη και στο θάνατο από καρδιακές αρρυθμίες και ακόμη χειρότερα από αυτοκτονία. Βέβαια όλες αυτές οι καταστάσεις αντιμετωπίζονται, αρκεί έγκαιρα να υποστηριχθεί η έφηβη από μια ομάδα ειδικών που σε συνεργασία με τους γονείς και τον προπονητή, θα φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Απαιτούνται ψυχίατρος, ψυχολόγος, αθλητίατρος, ενδοκρινολόγος, και διαιτολόγος.

ΑΜΗΝΟΡΡΟΙΑ.

Ως αμηνόρροια, χαρακτηρίζεται η έλλειψη περιόδου. Διακρίνεται από τους γιατρούς σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Πρωτοπαθής ονομάζεται η απουσία περιόδου μέχρι την ηλικία των 16 ετών όταν η νεαρή γυναίκα, έχει αναπτυγμένα τα χαρακτηριστικά του φύλου της. Η δευτεροπαθής αμηνόρροια, είναι η απουσία τριών ή και περισσότερων κύκλων της περιόδου. Φυσικό επακόλουθο αυτής της κατάστασης, είναι οι ορμονικές διαταραχές που ακολουθούν. Ελλατώνεται η οστική πυκνότητα και φέρνει ως αποτέλεσμα οστεοπανία και οστεοπόρωση. Πέρα από τις κακώσεις που προκύπτουν, μπαίνει σε κίνδυνο και η θυρεοειδική καρδιακή και νεφρική λειτουργία της έφηβης, ενώ μπαίνει σε κατάσταση αδράνειας το ανοσοποιητικό σύστημα. Η μεγαλύτερη πλάνη όμως, είναι όταν το περιβάλλον της έφηβης δεν ανησυχεί για την αμηνόρροια, θεωρώντας την ως φυσικό επακόλουθο της εντατικής γυμναστικής, χωρίς καμιά συνέπεια. Αντίθετα τους καθησυχάζει, γιατί αποδεικνύει την ύπαρξη της ιδανικής για το άθλημα λιπώδους μάζας, παρά ένα σύμπτωμα που απαιτεί άμεση ιατρική αντιμετώπιση. Τελικά κάτι που για τους γιατρούς είναι ανησυχητικό, για την έφηβη και το περιβάλλον της αντιμετωπίζεται ως επιτυχία. Μάλιστα όπως αναφέρουν οι ειδικοί, σχεδόν ποτέ δεν αναφέρεται από τους γονείς του κοριτσιού κατά την επίσκεψη τους στο γιατρό, η ανυπαρξία της περιόδου. Αντίθετα όμως, η αμηνόρροια των αθλητριών πρέπει να αντιμετωπίζεται αμέσως προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο οστεοπόρωσης ή άλλων διαταραχών. Άλλωστε θεωρείται το πρώτο καμπανάκι κινδύνου που μας προειδοποιεί για την περίφημη τριάδα της αθλήτριας.

Οστεοπόρωση.

H αθλήτρια με μακριά αμηνόρροια βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με μια εμμηνοπαυσιακή γυναίκα 55 χρονών! Κι αυτό γίνεται γιατί το 90-95% της οστικής μας μάζας, διαμορφώνεται μέχρι τα 18 μας χρόνια. Βέβαια η άσκηση ωφελεί πάντα τους έφηβους και ειδικά την οστική τους μάζα, γιατί δυναμώνει το μυικό σύστημα. Όμως δυστυχώς στις αθλήτριες με αμηνόρροια παρατηρείται το αντίστροφο. Η οστική μάζα, ελαττώνεται συνεχώς. Αυτό προκύπτει από τα χαμηλά επίπεδα των οιστρογόνων της έφηβης και των γλυκοκορτικοειδών που οφείλονται στο αυξημένο στρες. Η οστεοπόρωση επηρεάζει όλα τα οστά. ακόμη πιο δυσάρεστο όμως είναι, ότι επηρεάζει και αυτά της σπονδυλικής στήλης.Οι έφηβες αθλήτριες που κινδυνεύουν περισσότερο από οστεοπόρωση είναι όσες έχουν οικογενειακό ιστορικό της ασθένειας, πάσχουν από διατροφικές διαταραχές, είναι πολύ αδύνατες ενώ καθυστέρησε να τους έρθει για πρώτη φορά η περίοδος. Φυσικά, υπάρχει λύση, αρκεί να ρυθμιστούν ξανά τα επίπεδα των οιστρογόνων της κοπέλας, μαζί με την αποκατάσταση της περιόδου της, που θα επιτευχθούν μόνο από ειδικό.

Η πλάνη.

Η μεγαλύτερη πλάνη την οποία μπορεί να υποστεί ένας γονέας, ή και η ίδια η έφηβη, είναι ότι η νευρογενής ανορεξία εκφράζεται διαφορετικά από ότι η αθλητική ανορεξία.  Το σοβαρό καμπανάκι κινδύνου για την έφηβη είναι η αμηνόρροια. Όταν σταματάει η περίοδος ή δεν έρχεται τότε πρέπει να καταλάβουμε ότι το κοριτσίστικο σώμα κάτι θέλει να μας πει. Σίγουρα έχει ανάγκες οι οποίες δεν καλύπτονται. Καλό είναι ο γονέας να μην αυταπατάται γιατί h τριάδα αρχίζει! Θα επιβεβαιωθεί για την κατάσταση της υγείας του παιδιού του, αν ανακαλέσει στη μνήμη του διατροφικές διαταραχές που έχουν μπει στη ζωή τους σιγά σιγά και ύπουλα. Για να αντιμετωπίσουμε την λεγόμενη τριάδα της αθλήτριας, πρέπει να μειωθεί ή ένταση της γυμναστικής και  να επικεντρωθούμε στην αύξηση του βάρους προειδοποιούν οι γιατροί ενώ στις περιπτώσεις που έχει διαπιστωθεί έλλειψη, οιστρογόνων σιδήρου και ασβεστίου, επιβάλλεται να χορηγηθούν συμπληρώματα. Είναι κρίμα να θυσιάσουμε την υγεία του πολυτιμότερου πλάσματος που υπάρχει στη ζωή μας στο βωμό του πρωταθλητισμού που έτσι κι αλλιώς δεν κατακτιέται όταν το σώμα υποφέρει. Πολύ περισσότερο γιατί βάζει στο ίδιο ανυπόφορο κλίμα μια τόσο ευαίσθητη και ντελικάτη ψυχή. Άλλωστε όπως είπε και ο διάσημος Αμερικανός προπονητής ποδοσφαίρου Vince lombardi “Όταν κάνεις κάτι με λανθασμένο τρόπο, το να το κάνεις με περισσότερη ένταση δεν πρόκειται να σε βοηθήσει”

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΕΦΗΒΙΚΟ ΣΩΜΑ;

Σήμερα η εφηβεία  προβληματίζει όχι μόνο τους γονείς αλλά και τους επαγγελματίες υγείας. Σύμφωνα με τα ερευνητικά συμπεράσματα,οι έφηβοι, έχουν διαφορετικές διατροφικές ανάγκες από εμάς τους ενήλικες. Η απότομη ανάπτυξη στα κορίτσια, συμβαίνει στα 10-13 τους χρόνια, ενώ στα αγόρια στα 12 -15 έτη. Σ' αυτή την περίοδο της εντυπωσιακής ανάπτυξης, το παιδί, παίρνει περίπου  το 15% του ενήλικου ύψους και το 50% του τελικού ενηλίκου βάρους.  Στο μεταξύ, ακολουθούν αλλαγές στην σύσταση του σώματος, που προκαλούν παράλληλη αύξηση της μυϊκής μάζας. Κατά την εφηβική ηλικία, τα κορίτσια παίρνουν 15 εκ. σε ύψος και 16 κιλά σε βάρος ενώ τα αγόρια 20 εκ. και 22 κιλά αντίστοιχα. Τα κορίτσια προορίζονται από τη φύση να αποκτήσουν περισσότερο λίπος από μύες ενώ τα αγόρια περισσότερους μύες από λίπος.

Άλλες  αλλαγές βρίσκονται στην ποσότητα και στην κατανομή του λίπους μέσα στο σώμα αλλά και στα κυριότερα όργανα του σώματος που αρχίζουν και μεγαλώνουν.Οι γιατροί αυτή την φάση των εφήβων την  ονομάζουν αναβολική περίοδο. Είναι η στιγμή, που το σώμα βρίσκεται σε μια από τις πιο κορυφαίες στιγμές της ζωής του αφού βρίσκεται σε έναν οργασμικό πυρετό αλλαγών που προετοιμάζουν τον αυριανό ενήλικα.

Ποιο είναι το ψυχολογικό πορτρέτο της έφηβης;.

Φυσικά κάθε άτομο, είναι μοναδικό. Επίσης η εφηβεία είναι μία περίοδος όπου το άτομο αναζητά την ταυτότητα του μέσα από ομάδες.Γι αυτό και οι φιλίες του είναι πολύ σημαντικές αυτή τη περίοδο. Αναζητά τρόπους ταύτισης. Πρέπει μέσω της ομάδας να ανταγωνιστεί, να υπερασπιστεί τον εαυτό του να διαφοροποιηθεί για να καθορίσει ποιος είναι. Έτσι, οι επιρροές του μερικές φορές, μπορεί α αποροφηθούν από το μυαλό του σα σφουγκάρι.Π.χ. Η φίλη που συναγωνίζεται μαζί μας και συστήνει ως ιδανική διατροφή ένα μήλο την ημέρα παρ' όλες τις ενήλικες προτροπές για το αντίθετο.

Eναι τρομερά ανυπόμονοι να πετύχουν. Έτσι στηρίζονται στις λιγοστές εμπειρίες τους και σε πληροφορίες από διάφορες πηγές, μερικές των οποίων μπορεί να καθοδηγούνται από άλλα συμφέροντα.

Τα άτομα, τα οποία έρχονται σε καθημερινή επαφή με τους έφηβους αθλούμενους και ασχολούνται με την εκπαίδευση τους θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένα σχετικά με το πώς σκέφτονται οι έφηβοι, ώστε να είναι δραστικοί στην προαγωγή της σωστής διατροφής και καλής υγείας. Έρευνες έδειξαν ότι αν και οι καθηγητές και οι προπονητές είναι η πρωταρχική πηγή διατροφικών πληροφοριών για τους έφηβους, η γνώση αυτών σχετικά με διατροφικά θέματα είναι κάτω της μέσης. Η συνεχής εκπαίδευση αυτών συνίσταται και προσπαθείτε παγκοσμίως.

Συχνά οι έφηβοι επιστρατεύουν οτιδήποτε χρειάζεται ώστε να επιτύχουν τους στόχους τους, χωρίς να τους απασχολούν οι συνέπειες. Ο κοινός στόχος κατά γενική ομολογία των έφηβων αθλητών είναι να γίνουν «μεγαλύτεροι, γρηγορότεροι και πιο δυνατοί» και για τις έφηβες «λεπτότερες και γρηγορότερες». Για αυτούς τους λόγους, το να μάθεις στον «εύπλαστο» έφηβο τους παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του και την αθλητική του απόδοση είναι πάρα πολύ σημαντικό.

                        Τι όμως απασχολεί τον έφηβο;

Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα που απασχολεί τον έφηβο είναι η εμφάνιση του. Επιπροσθέτως ορισμένα αθλήματα προσθέτουν λανθασμένες αντιλήψεις (π.χ. η γυμναστική, ο χορός κ.α.) με το να επιβραβεύουν τον αθλητή για την εμφάνιση του.

                                   Για να έχει μία άποψη ο έφηβος σχετικά με το κανονικό βάρος, υπάρχουν πίνακες που το καθορίζουν ανάλογα με το ύψος, το φύλο και τις διακυμάνσεις που εμφανίζονται σε κάθε στάδιο της εφηβείας.

·         Σε έρευνες που έγιναν σε έφηβους αθλητές και αθλήτριες βρέθηκε ότι οι γνώσεις τους σε θέματα διατροφής είναι καλλίτερες από τις επιλογές τους σε τρόφιμα κατά την περίοδο διαίτης.

·         Η χρήση ήπιων καθαρτικών και θέρμανσης, μπορεί να οδηγήσει στην υψηλή απώλεια ηλεκτρολυτών και υγρών.

·         Μόνο η ελάχιστη μείωση του συνολικού βάρους από 1%-3% λόγω απώλειας υγρών μπορεί να βοηθήσει την αθλητική απόδοση.

·         Από την άλλη πλευρά η αδυναμία, η αφυδάτωση, οι καρδιακές δυσλειτουργίες, η μειωμένη αθλητική απόδοση και ο αυξημένος χρόνος αποκατάστασης από τραυματισμούς είναι τα πιο συχνά συμπτώματα.

·         Έφηβοι που χρησιμοποιούν τέτοιες πρακτικές σε ζεστά και υγρά κλίματα, όπως το δικό μας, έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιακή προσβολή.

·         Το να μένουν ξύπνιοι μέχρι αργά το βράδυ και να τρώνε στο «πόδι» κουράζουν και αδυνατούν τ ανοσοποιητικό σύστημα.

·         Οι έφηβοι λοιπόν θα πρέπει να γνωρίζουν τις συνέπειες που σχετίζονται με την χρήση τέτοιων πρακτικών απώλειας βάρους.

Tτακτικές πρόληψης.

·      Ανοιχτές αλλά “ιδιωτικές”συζητήσεις με άτομα του περιβάλλοντος που εμπιστεύεται ο έφηβος. (γονείς, προπονητές, φίλους ).

·      Είναι ευκαιρία να μάθουν ότι γενικά στη ζωή θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους ώστε να μην απογοητευόμαστε.

·      Απόκτηση επιμονής και υπομονής ώστε να δουν τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους  σε 2-3 μήνες. Παρέχουμε στήριξη και ενθάρρυνση.

·      Ευθύνη απέναντι στο σώμα τους για την πρόσληψη των απαιτούμενων θρεπτικών συστατικών και των κανόνων υγιεινής μέσα από την αγάπη τους για το κορμί τους.

·      Αν κριθεί για την αγωνιστικότητα τους να χάσουν βάρος αυτό δεν θα πρέπει να υπερβαίνει (0,5-1 kg/εβδ) και να το επιτύχουν με αργό ρυθμό.

·      Να εξασκηθούν σε  τύπους ασκήσεων που να βοηθούν στην καύση θερμίδων, λίγους μήνες πριν την αγωνιστική περίοδο μόνο εφ' όσον απαιτείται και κρίνεται απαραίτητο.

·      Οι έφηβοι αθλητές θα πρέπει να γνωρίζουν τις τυπικές τιμές της μυϊκής και λιπώδους μάζας,

 για το συγκεκριμένο άθλημα με το οποίο ασχολούνται σύμφωνα  με την ανάπτυξη, την απώλεια βάρους και το φύλο τους.

·      Όταν συζητάμε με τους εφήβους για το σώμα τους να μην παρασυρόμαστε από το ενδιαφέρον του να μειώσει τη λιπώδη μάζα. Να επιμένουμε στην κατάσταση που βρίσκεται η μυϊκή μάζα και στο τρόπο που θα την αυξήσουμε για να φέρουμε το επιθυμητό ανταγωνιστικό αποτέλεσμα.

                        Το Σώμα

·         Η εμφάνιση διατροφικών διαταραχών, όπως η νευρική ανορεξία και η βουλιμία, στους εφήβους είναι περίπου 1%-5%.

·         Έφηβες αθλήτριες σε ποσοστό 1%-39% εμφανίζουν διατροφικές διαταραχές ή διαταραχές στο βάρος.

·         Σύμφωνα με μία έρευνα, το 34% των εφήβων θεωρεί τον εαυτό του υπέρβαρο και το 40% προσπαθεί να χάσει βάρος.

·         Στη βιβλιογραφία, αναφέρονται μελέτες όπου αθλήτριες με αμηνόρια, μέσης ηλικίας 24 ετών, βρέθηκαν με οστική μάζα ίση με αυτή γυναικών 51 ετών!

·         Αθλήτριες με προβλήματα οστεοπόρωσης και αμηνόρροια έχουν από 9-31% μικρότερη οστική μάζα. Κι οπότε είναι περισσότερο επιρρεπείς σε κατάγματα και κακώσεις.

Οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να δημιουργήσουν χρόνια κόπωση, καθυστέρηση της ανάπτυξης, υπογλυκαιμία ευπάθεια σε ιώσεις και αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης.

Οι έφηβοι αθλητές  που  πάσχουν από διατροφικές διαταραχές, θα πρέπει να λαμβάνουν διατροφική και ψυχολογική βοήθεια.

Πως θα καταλάβει ένας γονιός ότι το παιδί του πάσχει από αθλητική ανορεξία.

·         Το άτομο που πάσχει ενημερώνεται μανιωδώς για τις τροφές  τις ιδιότητες τους και την επίδραση τους στο σώμα.

·         Καταμετρά τις θερμίδες εντατικά για να βελτιώσει την εικόνα του παρ' όλο που η πραγματικότητα είναι ενθαρρυντική

·         Σταδιακά περιορίζει τις θερμίδες του με στόχο το θεαματικό αδυνάτισμα.

·         Είναι μόνιμα ανικανοποίητο με την αυτοεικόνα του.

·         Αθλείται καταναγκαστικά σε ένα ρυθμό που εντατικοποιείται συνεχώς.